Dat omgevingsfactoren een rol spelen bij reuma, weten we. Zo kunnen roken en tandvleesontstekingen het risico op het krijgen van reumatoïde artritis (RA) verhogen. Maar misschien is er meer. Dr. Fons van de Loo uit Nijmegen vermoedt dat het drinken van koemelk invloed heeft. Met geld van het Reumafonds onderzoekt hij of dit zo is.
Dr. Fons van de Loo is moleculair bioloog en onderzoeker op de afdeling Reumatologie aan het UMC St Radboud in Nijmegen. Voor zijn onderzoek naar de invloed van melk op reumatoïde artritis krijgt hij steun uit een speciaal budget van het Reumafonds. Dat is bestemd voor onderzoeken waarvoor aanwijzingen zijn gevonden in andere vakgebieden, maar die in de reumatologie nog niet zijn onderzocht.
Welke aanwijzingen heeft u dat melk invloed heeft op het krijgen van reuma?
‘We weten dat bij inheemse volkeren die nauwelijks melk drinken, RA minder vaak voorkomt. Dat geldt bijvoorbeeld voor de Inuït, een eskimovolk. Tot voor kort dronken zij nauwelijks koemelk. Daar komt bij dat mensen de enige zoogdieren zijn die tot op hoge leeftijd melk drinken en die reuma ontwikkelen. Misschien hebben deze feiten met elkaar te maken? Onderzoek heeft al aangetoond dat bij mensen met reumatoïde artritis het immuunsysteem vaker reageert op stoffen in koemelk.’
Welk effect heeft melk dan op het immuunsysteem?
‘Wat het meest mijn interesse heeft gewekt, zijn onderzoeken naar moedermelk. We weten uit onderzoek dat in de borstvoeding die een baby krijgt zogenaamde exosomen en celblaasjes voorkomen. Dit zijn kleine onderdeeltjes van een cel. Die deeltjes zijn bijzonder, want ze kunnen het immuunsysteem beïnvloeden. Ik denk dat deze deeltjes uit koemelk ook invloed hebben op ons immuunsysteem. De vraag is welke rol ze spelen bij de ontwikkeling van RA. Dat wil ik graag onderzoeken.’
Zijn er andere aandoeningen die mogelijk veroorzaakt worden door melk?
‘Melk is inderdaad eerder in verband gebracht met aandoeningen. Bijvoorbeeld met bepaalde maag-darmziekten, maar ook met diabetes type 1, dat ook een auto-immuunziekte is net als RA. Melk bestaat uit veel verschillende stoffen. Of de verschillende ziektes telkens te maken hebben met een en dezelfde stof, is nog niet te zeggen. Maar in theorie hebben deze kleine celdeeltjes invloed op ons immuunsysteem. Ze kunnen dus inderdaad bij meerdere ziekten betrokken zijn.’
Wat hoopt u te bereiken en op welke termijn?
‘Ik hoop binnen twee jaar aan te tonen of die celdeeltjes uit koemelk onze immuniteit sturen en daarmee de ontstekingen bij RA kunnen beïnvloeden.”
Zijn er nog andere voedingsmiddelen die mogelijk tot RA leiden?
‘Ook in planten komen stoffen voor die vergelijkbaar zijn met exosomen. Of ze een risico vormen voor reuma is nog niet onderzocht. Verrassend genoeg is kortgeleden wel aangetoond dat deze plantenstoffen in ons bloed zitten en dat zij menselijke cellen kunnen beïnvloeden. Andere wetenschappers moeten deze nieuwe vondst nog bevestigen. Misschien kan ons onderzoek ook helpen om te begrijpen wat die kleine celdeeltjes in voedsel voor invloed hebben op het immuunsysteem. En wat dat betekent voor auto-immuunziekten.’
Wat betekent uw onderzoek voor mensen met reuma?
‘Ik denk dat de celdeeltjes die wij binnenkrijgen via ons voedsel ons gevoeliger kunnen maken voor een ziekte als RA. Net als bijvoorbeeld roken. Maar het is niet zo dat mensen nu ineens moeten stoppen met het drinken van melk. Mijn onderzoek moet eerst aantonen dat die celdeeltjes invloed hebben. Als dat zo is, dan hoop ik dat dit onderzoek op termijn kan helpen om deze celdeeltjes te programmeren. Dan kunnen ze ons afweersysteem in de goede richting bijsturen, in plaats van in de verkeerde richting. Als dat lukt, kunnen we misschien een voedingssupplement maken ter ondersteuning van de behandeling van reuma.’
Wat betekent de steun van het Reumafonds voor uw onderzoek?
‘Mijn vermoedens heb ik goed onderbouwd, maar echt bewijs heb ik nog niet. We noemen het daarom onderzoek met een hoog risico. Daarvoor is moeilijk geld te krijgen. Gelukkig onderkent het Reumafonds dit probleem en biedt financiering voor dit soort onderzoek uit hun Serendipity-budget. Zo krijgen op toeval gebaseerde vondsten en creatieve ideeën toch een kans.’
Alle fundamentele onderzoeken
Het onderzoek van dr. Van de Loo is 1 van de 18 fundamentele onderzoeken die het Reumafonds onlangs heeft goedgekeurd. Dat zijn diepgaande onderzoeken naar de ziekteprocessen achter reuma.
Bron: Reumafonds