Au! Deze uitroep voor pijn is vrij universeel, zo constateerden wetenschappers onlangs. Maar het beschrijven van pijn verschilt erg per taal.
Je stoot je kleine teen tegen een stoelpoot, je verrekt je nek of er schiet kramp in je kuit. Wellicht ontsnapt je dan een uitroep die we hier maar beter niet kunnen opschrijven, maar als je je een beetje weet te beheersen, blijft het als Nederlander of Vlaming bij een beschaafde ‘au’.
Spreek je een andere taal, dan krijgt dit tussenwerpsel, zoals deze woordsoort heet, een iets andere vorm. ‘Ouch’ bij de Engelsen, ‘ay’ bij de Spanjaarden en ‘ai-yo’ bij de Mandarijn-sprekende Chinezen bijvoorbeeld. Allemaal andere woorden dus, maar ergens klinken ze wel een beetje hetzelfde. Is dat toeval? Of overstijgt de manier waarop we pijn uiten de willekeur van taal?
Oerkreet
Deze vraag stelde ook de Franse taalkundige Maïa Ponsonnet zichzelf toen ze in Australië onderzoek deed naar tussenwerpsels in Aboriginal-talen. “Ik ontdekte dat de vorm ‘yagai’ overal op het continent gebruikt werd als tussenwerpsel bij pijn”, vertelt ze. “In het Frans zeggen we ‘aie’. De gelijkenis is anekdotisch, maar ik vroeg me af in hoeveel talen vergelijkbare klanken voorkwamen.”
Nemo leestips
Samen met collega’s vergeleek Ponsonnet daarom de klinkers in 264 tussenwerpsels voor pijn, afkomstig uit 131 verschillende talen van over de hele wereld. De klank van deze woorden bleek onderling inderdaad sterk overeen te komen, meer dan je zou verwachten op basis van de gelijkenis tussen andere woorden in deze talen. En meer dan ze vonden bij andere tussenwerpsels, voor walging en plezier. Telkens weer kwam bij pijn dezelfde klank terug: een a-klank, vaak overlopend in een i- of oe-klank.
Lees hier het volledige artikel.