Veel gemeenten profileren zich als strenge fraudebestrijders. Fraude mag niet lonen, is de mantra waarop hun aanpak is gebaseerd. Deze aanpak, met hardere sancties, gaat uit van een bepaald beeld van de fraudeur. Maar hoe calculerend is de zogenaamde calculerende fraudeur?
In opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) is vorig jaar onderzoek gedaan naar de drijfveren achter uitkeringsfraude. De kern van dit onderzoek bestond uit 37 persoonlijke gesprekken met mensen bij wie uitkeringsfraude was vastgesteld en bij wie het fraudebedrag de 10.000 euro overschreed. Bij deze personen is nagegaan wat de fraude precies inhield, hoe deze ontstond, welke rol de gemeente speelde en ten slotte hoe betrokkenen achteraf reflecteren op het delict. De gesprekken bieden drie belangrijke bevindingen die het gangbare beeld van de berekenende opportunist op zijn minst relativeren.
Begin van fraude is vaak onduidelijk
In de eerste plaats komt in veruit de meeste gesprekken naar voren dat fraude zelden begint met een moment van calculatie. Er is nauwelijks sprake van een beslissing die is onderbouwd met een berekening of afweging. Het moment waarop fraude ontstaat, is ook vaak onduidelijk. Men pakt bijvoorbeeld langzaamaan steeds meer werk op (en laat zich daar gaandeweg steeds meer voor betalen), of gaat langzaamaan samenwonen.
De fraude ontwikkelt zich uit op zichzelf onschuldige handelingen en de juridische scheidslijn tussen wat wel en niet meer mag, kan ongemerkt worden gepasseerd en vrijwel altijd makkelijk worden genegeerd of gebagatelliseerd. De stap die op een gegeven moment gezet moet worden om de gemeente te informeren, doet doorgaans een groot beroep op de rechtschapenheid van mensen. Zij moeten eerlijk zijn en dat heeft vrijwel altijd een prijs, omdat de uitkering daarmee gestopt of gekort wordt. Fraude is in dit licht vaak een omissiedelict, ze ontstaat omdat iemand het nalaat de gemeente tijdig en volledig te informeren. De uitkering waarop men geen recht meer heeft, loopt door zolang de ontvanger niet in actie komt.
Lees hier het volledige artikel.