“Artrose is niet puur een probleem van het kraakbeen zelf”, zegt promovenda Lobke Gierman. Een belangrijke rol is weggelegd voor ontstekingsfactoren. En bij de een raken die eerder verhoogd dan bij de ander.
“Vroeger dachten we dat artrose ontstaat door slijtage van de gewrichten. Dat klopt met de waarneming dat de ziekte vaak voorkomt bij ouderen en mensen met overgewicht; hun kniegewrichten zouden lijden onder de extra kilo’s”, aldus Lobke Gierman. Maar ook de gewrichten in handen van mensen met overgewicht zijn vaak aangedaan, wat niet verklaard kan worden door mechanische belasting. “We denken daarom nu heel anders over artrose. Een milde ontstekingsreactie veroorzaakt door het overgewicht is waarschijnlijk belangrijk, vooral aan het begin van de ziekte.”
Statines
Het idee is nu dat het vetweefsel van mensen met overgewicht permanent licht ontstoken is. De ontstekingscellen die daarbij actief worden kunnen ook in de gewrichten schade veroorzaken. Maar alleen cholesterol lijkt ook al een negatief effect te hebben. “Bij muizen die we een cholesterolrijk dieet gaven zagen we een milde vorm van artrose, ook als ze hetzelfde gewicht hadden als hun soortgenoten op een normaal dieet. Dit kwam waarschijnlijk door de ontsteking.” Wanneer de muizen behandeld werden met een statine, een cholesterolverlager die ook een ontstekingsremmende werking heeft, kwam er minder artrose voor bij beide groepen. Voor mensen gaat misschien hetzelfde wel op: er is een associatie tussen het slikken van statines en het minder voorkomen van artrose. “Maar het is te vroeg om mensen met artrose statines te geven. Om te kijken of statines helpen tegen artrose is gericht onderzoek nodig”, aldus Gierman.
Interessante bevinding
Ook genen spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van artose. Sommigen zijn door hun aanleg bijvoorbeeld gevoeliger voor de negatieve effecten van een vet- of cholesterolrijk dieet dan anderen. Zij ontwikkelen het metabool syndroom: een reeks metabole veranderingen, zoals ongevoeligheid voor insuline en een verstoorde vetzuurhuishouding. Uit onderzoek blijkt dat mensen met het metabool syndroom ook meer kans hebben op artrose. Ontstekingsfactoren spelen hierbij weer een centrale rol, denkt Gierman, die een interessante ontdekking deed bij een kleine groep muizen. “Sommige muizen reageerden op een vetrijk dieet met heel hoge ontstekingsfactoren. Deze dieren hadden veertig weken later veel vaker artrose dan de muizen die minder heftig reageerden op vetrijk voedsel. Of dit ook voor mensen geldt weten we niet. Dat is lastig te onderzoeken.
“Lobke Gierman (1983) promoveerde op 18 juni 2013 op het proefschrift Inflammation: a link between metabolic syndrome and osteoarthritis? Zij zet het onderzoek naar artrose momenteel voort als wetenschappelijk medewerker op de afdeling Metabolic Health Research van TNO te Leiden.
Over artrose
Artrose is een progressieve ziekte waarbij het kraakbeen tussen de gewrichten verdwijnt. Hierdoor ontstaat pijn, stijfheid en bewegingsbeperking. In Nederland hebben naar schatting zo’n 1,2 miljoen mensen een vorm van artrose. Hoe ouder, hoe meer kans op de ziekte, hoewel het risico na vanaf het tachtigste levensjaar weer iets afneemt. De heilige graal in het onderzoek naar artrose is een remedie tegen de progressie. Nu bestaat behandeling uit het geven van pijnstillers en in een gevorderd stadium gewrichtsvervanging.
Bron: LUMC